Змяненне напрамку адчынення ўваходных дзвярэй: аналіз заканадаўства і судовай практыкі

У перыяд з 01.07.2014 па 24.05.2020 дзейнічалі Правілы пажарнай бяспекі Рэспублікі Беларусь, зацверджаныя пастановай Міністэрства па надзвычайных сітуацыях ад 14.03.2014 № 3 (далей — ППБ-2014). Падпункт 47.2 п. 47 дадзенага нарматыўнага акта прадугледжваў, што для ажыццяўлення бяспечнай эвакуацыі не дапускаецца змяняць напрамак адчынення дзвярэй, калі гэта перашкодзіць выхаду з будынкаў і памяшканняў.

24.05.2020 увайшлі ў сілу Правілы пажарнай бяспекі для жылых дамоў, будынкаў і збудаванняў, размешчаных на прыдамавой тэрыторыі, садовых домікаў, гаспадарчых пабудоў і збудаванняў, размешчаных на зямельным участку, выдзеленым для вядзення калектыўнага садаводства, дач, гаспадарчых будынкаў і збудаванняў, размешчаных на зямельным участку, прадастаўленым для дачнага будаўніцтва, зацверджаныя пастановай Міністэрства па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь ад 25.03.2020 № 13 (далей — ППБ-2020).

Важна адзначыць, што ППБ-2020, у адрозненне ад ППБ-2014, не ўтрымліваюць якіх-небудзь абмежаванняў наконт змянення напрамку адчынення дзвярэй.

Яшчэ адным заканадаўчым актам, які неабходна ўлічваць пры аналізе прававога рэгулявання, з’яўляюцца Агульныя патрабаванні пажарнай бяспекі да ўтрымання і эксплуатацыі капітальных будынкаў (пабудоў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў i iншых аб'ектаў, якія належаць суб’ектам гаспадарання, зацверджаныя Дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 23.11.2017 № 7 «Аб развіцці прадпрымальніцтва» (далей — Агульныя патрабаванні, Дэкрэт № 7).

Згодна з п. 50 Агульных патрабаванняў для ажыццяўлення бяспечнай эвакуацыі не дапускаецца змяняць напрамак адчынення дзвярэй, калі гэта перашкодзіць выхаду з будынкаў і памяшканняў. Пры гэтым, у адрозненне ад ППБ-2014, дадзеная норма права застаецца актуальнай. 

Разам з тым, пытанне аб ужыванні Агульных патрабаванняў у дачыненні да таварыстваў уласнікаў з’яўляецца дыскусійным, паколькі гэты заканадаўчы акт тычыцца ўтрымання і эксплуатацыі аб’ектаў нерухомай маёмасці, якія належаць суб’ектам гаспадарання (п. 1 Агульных патрабаванняў).

Такім чынам, хоць Дэкрэт № 7 і называецца «Аб развіцці прадпрымальніцтва», зацверджаныя ім Агульныя патрабаванні распаўсюджваюцца на ўсіх суб’ектаў гаспадарання (камерцыйных і некамерцыйных). Разам з тым, таварыства ўласнікаў не з'яўляюцца ўласнікамі шматкватэрных дамоў і размешчаных у іх жылых памяшканняў, а кіруюць агульнай маёмасцю сумеснага домаўладання, у сувязі з чым не падпадаюць пад сферу дзеяння Агульных патрабаванняў. Аднак з прыведзенага ніжэй прыкладу вынікае, што на практыцы маюць месца выпадкі прымянення дадзенага заканадаўчага акта да таварыстваў уласнікаў.

Пункт 5, падп. 7.2 п. 7, падп. 16.9 п. 16 Правілаў карыстання жылымі памяшканнямі, утрымання жылых і дапаможных памяшканняў, зацверджаных пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 21.05.2013 № 399 (далей — Правілы), прадугледжваюць неабходнасць выканання тэхнічных нарматыўных прававых актаў (далей — ТНПА) і ўсталёўваюць забарону на самавольнае выкананне работ, звязаных са змяненнем архітэктурна-планіровачных рашэнняў будынкаў і памяшканняў. Адным з такіх ТНПА з’яўляецца ТКП 45-1.04-305-2016 (33020) «Тэхнічны стан і тэхнічнае абслугоўванне будынкаў і збудаванняў» (далей — ТКП), п. 4.6 якога замацоўвае, што тэхнічная эксплуатацыя будынкаў павінна ажыццяўляцца ў адпаведнасці з праектнай, выканаўчай і эксплуатацыйнай дакументацыяй, якая распрацавана і зацверджана ва ўстаноўленым парадку.

Згодна з ч. 1 арт. 34 Закона Рэспублікі Беларусь ад 15.06.1993 № 2403-XII «Аб пажарнай бяспецы» (далей — Закон) органы дзяржаўнага пажарнага нагляду выносяць (выдаюць) дзяржаўным органам, дзяржаўным арганізацыям, падпарадкаваным Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь, мясцовым Саветам дэпутатаў, выканаўчым і распарадчым органам, іншым арганізацыям, iх службовым асобам і грамадзянам патрабаванні, прадпісанні, заключэння, прапановы, рэкамендацыі, дакументы, якія змяшчаюць пералікі патрабаванняў у галіне пажарнай бяспекі.

Частка 4 арт. 34 Закона замацоўвае наступнае: патрабаванні, прадпісанні, прапановы, рэкамендацыі, вынесеныя (выдадзеныя) органамі дзяржаўнага пажарнага нагляду, могуць быць зменены або адменены вышэйстаячымі службовымі асобамі органаў дзяржаўнага пажарнага нагляду, калі іншае не ўстаноўлена заканадаўчымі актамі.

У адпаведнасці з п. 2 арт. 11 ГК адным са спосабаў абароны грамадзянскіх правоў з'яўляецца аднаўленне становішча, якое існавала да парушэння права.

Смотрите видео по данной теме

Фабула справы

Таварыства ўласнікаў жылых дамоў (далей — Таварыства) звярнулася ў раённы суд г. Мінска з іскавай заявай аб прымусе К. да прывядзення ўваходных дзвярэй яго кватэры ў праектны стан.

Пазіцыя істца

У абгрунтаванне заяўленых патрабаванняў Таварыства зазначыла, што адказчык самавольна змяніў напрамак адчынення ўваходных дзвярэй, з прычыны чаго яна адкрываецца не ўнутр кватэры, як прадугледжана праектнай дакументацыяй, а вонкі (у калідор агульнага карыстання), перашкаджаючы тым самым выхаду з суседняга жылога памяшкання. 

Орган дзяржаўнага пажарнага нагляду, выявіўшы дадзенае парушэнне, двойчы накіраваў у адрас істца рэкамендацыі аб яго ліквідацыі. Таварыства, у сваю чаргу, прад’яўляла К. пісьмовыя патрабаванні аб прывядзенні дзвярэй у праектны стан, якія не былі выкананы. У якасці прававога абгрунтавання іску Таварыства спаслалася на падп. 47.2 п. 47 ППБ-2014, якія дзейнічалі на момант разгляду спрэчкі, а таксама п. 50 Агульных патрабаванняў, п. 5, падп. 7.2 п. 7, падп. 16.9 п. 16 Правілаў і п. 2 арт. 11 ГК.

Пазіцыя адказчыка

У якасці пярэчанняў супраць іску К. спаслаўся на факт устаноўкі падлогавага абмежавальніка, у сувязі з чым дзверы адказчыка не адчыняюцца на поўную шырыню і не ствараюць перашкод для выхаду з суседняй кватэры. Такім чынам, згаданыя істцом нормы заканадаўства не парушаны. У абгрунтаванне сваіх довадаў К. таксама прадставіў заключэнне спецыяліста, з якога вынікае, што напрамак і фактычная шырыня адчынення ўваходных дзвярэй адпавядаюць патрабаванням ТНПА.

Акрамя таго, адказчык пярэчыў супраць прымянення да адносін бакоў п. 50 Агульных патрабаванняў, паколькі К. з’яўляецца фізічнай асобай і, такім чынам, не абавязаны выконваць патрабаванні, устаноўленыя для суб’ектаў прадпрымальніцкай дзейнасці.

Рашэнне суда

Іскавыя патрабаванні Таварыства задаволены на падставе ніжэйпададзенага.

Суд устанавіў, што ў адпаведнасці з праектнай дакументацыяй уваходныя дзверы адказчыка павінны адчыняцца ўнутр жылога памяшкання. Разам з тым, К. самавольна змяніў напрамак іх адчынення, у сувязі з чым дзверы адчыняюцца вонкі (у калідор агульнага карыстання).

У перыяд разгляду справы Таварыства прадставіла ў суд ліст органа дзяржаўнага пажарнага нагляду, з якога бачна, што напрамак адчынення дзвярэй К. парушае п. 50 Агульных патрабаванняў, абмяжоўваючы адчыненне дзвярэй суседняй кватэры.

У якасці спецыяліста судом быў дапытаны супрацоўнік органа дзяржаўнага пажарнага нагляду, які пацвердзіў выкладзеныя ў згаданым лісце высновы і растлумачыў, што ТНПА не прадугледжваюць якога-небудзь выключэння з правілаў у выпадку наяўнасці падлогавага абмежавальніка адчынення дзвярэй. Адпаведна, такі абмежавальнік не ліквідуе факт парушэння.

Таксама спецыяліст адзначыў, што парушэнне п. 50 Агульных патрабаванняў устаноўлена з боку Таварыства як юрыдычнай асобы, а непасрэдна К. як фізічнай асобай парушаны падп. 47.2 п. 47 ППБ-2014. У гэтай сувязі спасылка ў лісце на п. 50 Агульных патрабаванняў адпавядае заканадаўству.

Прыведзеныя вышэй довады дазволілі суду прыйсці да высновы аб тым, што сама па сабе наяўнасць падлогавага абмежавальніка не ўплывае на змяненне напрамку адчынення ўваходных дзвярэй і, паколькі К. парушаны патрабаванні падп. 47.2 п. 47 ППБ-2014, іск неабходна задаволіць.

Суд апеляцыйнай інстанцыі, а таксама службовыя асобы, упаўнаважаныя на прынясенне пратэсту ў парадку нагляду, пагадзіліся з рашэннем суда першай інстанцыі.

Пасля ўзбуджэння выканаўчага вядзення рашэнне не было выканана адказчыкам, а 24.05.2020, як ужо згадвалася вышэй, увайшлі ў сілу ППБ-2020, у якіх адсутнічаюць якія-небудзь абмежаванні наконт змянення напрамку адчынення дзвярэй. Дадзены факт паслужыў падставай для прад’яўлення ў суд заявы аб пераглядзе справы па новых абставінах.

Пазіцыя заяўніка (адказчыка) 

У заяве К. адзначана, што раней выдадзеныя рэкамендацыі раённага аддзела па надзвычайных сітуацыях (далей — РАНС) былі заснаваны на страціўшым сілу падп. 47.2 п. 47 ППБ-2014. Разам з тым, 22.06.2020 адказчык атрымаў ліст Мінскага гарадскога ўпраўлення МНС Рэспублікі Беларусь (далей — МГУ МНС) аб тым, што ў выніку абследавання дзвярэй парушэнняў ППБ-2020 не ўстаноўлена.

К. звярнуўся ў орган дзяржаўнага пажарнага нагляду з заявай аб адмене неактуальных рэкамендацый. З адказу РАНС вынікае, што такая працэдура заканадаўствам не прадугледжана. Разам з тым, паколькі ў цяперашні час патрабаванні ППБ-2020 не парушаюцца, орган дзяржаўнага пажарнага нагляду лічыць, што гэтыя рэкамендацыі не падлягаюць выкананню. 

З улікам выкладзенага адказчык зрабіў выснову аб тым, што па выніках паўторнага маніторынгу рэкамендацыі РАНС былі «фактычна адменены». Адмена рэкамендацый, пакладзеных у аснову рашэння суда, і прызнанне таго, што ўваходныя дзверы адпавядаюць патрабаванням пажарнай бяспекі, з’яўляецца нагодай для перагляду справы па новых абставінах.

Пазіцыя зацікаўленай асобы (істца) 

У якасці пярэчанняў супраць заявы Таварыства зазначыла, што ў пададзеных адказчыкам дакументах утрымліваецца інфармацыя толькі пра адсутнасць парушэнняў ППБ-2020. Разам з тым, да цяперашняга часу захоўваюцца парушэнні іншых норм заканадаўства, а менавіта п. 50 Агульных патрабаванняў, п. 5, падп. 7.2 п. 7, падп. 16.9 п. 16 Правілаў, п. 4.6 ТКП.

Згодна з п. 4 ч. 2 арт. 452 ГПК падставай для перагляду справы можа быць адмена пастановы дзяржаўнага органа, але не іншага яго акта, у тым ліку рэкамендацый. Пры гэтым органы дзяржаўнага пажарнага нагляду ўвогуле не выносяць пастановы, што вынікае з ч. 1 арт. 34 Закона.

Довад РАНС і адказчыка аб адсутнасці працэдуры адмены рэкамендацый абвяргаецца зместам ч. 4 арт. 34 Закона, у адпаведнасці з якой рэкамендацыі могуць быць зменены або адменены вышэйстаячымі службовымі асобамі органаў дзяржаўнага пажарнага нагляду. У сувязі з тым, што МГУ МНС не адмяняла рэкамендацыі РАНС, довад аб іх «фактычнай адмене» з’яўляецца беспадстаўным. 

Вызначэнне суда

Суд адмовіў у задавальненні заявы, паколькі змены нарматыўных прававых актаў, якія адбыліся пасля вынясення рашэння, не з’яўляюцца новымі абставінамі. Нягледзячы на адмену ППБ-2014, дзверы з напрамкам адчынення вонкі (у калідор) у любым выпадку супярэчаць п. 5, падп. 7.2 п. 7, падп. 16.9 п. 16 Правілаў. Акрамя таго, п. 50 Агульных патрабаванняў, які забараняе змяняць напрамак адчынення дзвярэй, калі гэта перашкаджае выхаду з будынкаў і памяшканняў, быў улічаны пры вынясенні рашэння і не адменены да цяперашняга часу.

Таксама суд пагадзіўся з довадамі істца аб тым, што рэкамендацыі органа дзяржаўнага пажарнага нагляду не былі адменены ў парадку арт. 34 Закона. Больш за тое, калі б яны і былі адменены, то згодна з п. 4 ч. 2 арт. 452 ГПК дадзены факт апрыёры не з’яўляўся б новай абставінай. 

Судовая калегія па грамадзянскіх справах Мінскага гарадскога суда пакінула вызначэнне раённага суда без змянення, а прыватную скаргу К. — без задавальнення.

Варта ўлічваць, што прыведзены вышэй выпадак апісвае сітуацыю, калі рашэнне суда было вынесена да 24.05.2020, а спроба яго перагляду адбылася пасля таго, як увайшлі ў сілу ППБ-2020. На нашу думку, ужыты судом падыход, у адпаведнасці з якім самавольнае змяненне напрамку адчынення дзвярэй працягвае трактавацца як парушэнне, належыць выкарыстоўваць і далей. Разам з тым, з моманту прыняцця новых правілаў пажарнай бяспекі прайшло занадта мала часу, каб рабіць нейкія высновы аб будучым развіцці судовай практыкі.

Высновы аўтара:

1. Прыняцце ППБ-2020, у якіх адсутнічаюць абмежаванні на змяненне напрамку адчынення дзвярэй, не з’яўляецца падставай для перагляду вынесеных раней судовых пастаноў.

2. Не з’яўляецца нагодай для перагляду спраў па новых абставінах і факт адмены неактуальных рэкамендацый органаў дзяржаўнага пажарнага нагляду (або прызнанне таго, что гэтыя рэкамендацыі не падлягаюць выкананню).

3. Ацэньваючы пытанне правамернасці змянення напрамку адчынення дзвярэй, варта ўлічваць не толькі правілы пажарнай бяспекі, але і іншыя нормы заканадаўства, якія абавязваюць, у прыватнасці, эксплуатаваць будынкі і памяшканні ў адпаведнасці з праектнай дакументацыяй.